plaatjes maken met een gaatjescamera

Je eigen pinhole camera maken is zo gepiept. Een aantal eenvoudige materialen en alledaags gerei volstaan om een geslaagde gaatjescamera te bouwen. Met onderstaande instructies kan elke doe-het-zelver aan de slag.

Een pinhole camera maken van een (schoen) doos doe je zo:

Verzamel eerst de benodigdheden.

• een (schoen) doos met een afneembaar deksel

• zwarte verf

• zwart papier

• een potlood

• een breekmes

• een lat

• papiertape

• een naald

• fotopapier

• timer

Een donkere kamer ter beschikking hebben, is noodzakelijk om de gemaakte foto te kunnen ontwikkelen en om te zetten naar een positief beeld. Zie hiervoor: https://www.hetprentenkabinet.com/single-post/2017/07/16/oh-darkness-oh-darkness

1. Kies voor een stevige doos die je goed kan afsluiten. Het is van alle belang dat er geen licht naar binnen kan zodat het fotopapier enkel tijdens de opname wordt belicht. De binnenkant van de doos kan je zwart schilderen of bekleden met zwart papier. Vergeet niet om ook de onderkant van het deksel een beurt te geven.

2. Trek met behulp van de lat en het potlood twee diagonalen dwars over de bovenkant van het deksel om het midden te bepalen.

Teken aan de hand van de diagonalen een kleine rechthoek rond het middelpunt van het deksel zoals aangegeven in het voorbeeld hieronder.

Gebruik nu het breekmes om de kleine rechthoek uit te snijden.

3. Draai het deksel wederom om en plak een stukje zwart papier over de rechthoekige opening. Zorg ervoor de het papier groot genoeg is om de gehele opening te bedekken en bevestig het rondom met de papiertape zodanig dat het strak zit.

In het midden van het stuk papier prik je in één vloeiende beweging een klein gaatje. Hoe fijner het gaatje, hoe scherper het resultaat zal zijn.

4. Terug naar de bovenkant van het deksel.

Plak een aantal repen papiertape dakpangewijs over elkaar zodat je een strook bekomt van twee keer de lengte en de breedte van de uitgesneden rechthoek. Langs de plakkant kleef je opnieuw een stukje zwart papier dat de rechthoek helemaal kan bedekken maar de randen vrij laat. Zie het voorbeeld hieronder.

Bevestig de strook papiertape horizontaal over de opening. Aan de ene zijde vouw je de papiertape een beetje om en langs de andere zijde plak je deze stevig vast met alweer papiertape. Zoals hier te zien is:

Dat laatste extra stukje plakband houdt het gordijn tijdens de opname op zijn plaats zodat het niet voor het gaatje valt.

5. Je pinhole camera is nu klaar voor gebruik. Je moet de camera enkel nog wapenen met lichtgevoelig materiaal zodat je de afbeelding kan capteren.

(Het omgekeerde beeld dat zich binnen de camera, of binnen elke lichtdichte ruimte, aan de tegenoverliggende zijde van de opening vormt, is bekend sinds de 16e eeuw. Hoe men dat geprojecteerde beeld kon bewaren, werd pas veel later ontdekt. In de eerste helft van de 19e eeuw vond de uitvinding van de fotografie plaats. Een lichtgevoelige drager van de foto was dus vooral een chemische vondst en geen optische.)

Bij deze versie van de camera obscura maak ik gebruik van fotopapier. Meer specifiek zwart/wit RC papier van Ilford dat makkelijk in de fotohandel of online te verkrijgen is.

Grobet Antwerpen, Foto Guy Brussel of www.retrocamera.be (winkel in Ieper)

Om het papier in de camera te laden, ga je naar de donkere kamer. Ben je op locatie? Gebruik dan een lichtdichte zak, iemands kelder of badkamer op voorwaarde dat er nergens licht naar binnen kan. Zwart/wit papier is weliswaar niet gevoelig voor rood (sommig geel en oranje) licht.

Kleef om het papier te bevestigen een stukje dubbelzijdige plakband op de bodem van de doos tegenover de speldenprik. Let er op dat je de juiste zijde naar boven gericht is. Het lichtgevoelig oppervlak van het papier voelt gladder aan dan het onbehandelde vlak.

Eens het papier stevig vast zit, sluit je de doos en plak je deze toe met tape. Vergewis je ervan dat het gaatje netjes afgedekt is met het gordijn.

6. De voorlaatste stap is het zoeken van een goede locatie. De doos moet stevig staan en uit de wind. Op deze manier voorkom je trillingsonscherpte die wordt veroorzaakt door de beweging van de camera. Uit de hand fotograferen is eigenlijk geen optie met een pinhole. Het is verstandig om bij fel zonlicht de lichtbron achter de camera te laten om een duidelijk beeld te verkrijgen.

De belichtingstijd definiëren is altijd wat giswerk bij een gaatjescamera. De tijd is namelijk afhankelijk van de diameter van prik die je met de naald hebt gemaakt. Er bestaat natuurlijk wel een formule om de exacte tijd te berekenen maar daar waag ik me ook niet aan. Liever maak ik een testopname: 40sec bij fel zonlicht en 1min op een bewolkte dag. Zomer en winter kunnen een verschil maken. Je maakt sowieso gebruik van een lange belichtingstijd waardoor beweging onscherp zal worden weergegeven op de foto. Denk hieraan als je mensen wil fotograferen want die staan nooit echt stil.

Je opent en sluit het papieren gordijn gedurende de tijd van belichten.

7. De gemaakte opname ontwikkel je in de donkere kamer. Eerst je negatief want je hebt een omgekeerd beeld gecapteerd, dan maak je een positief van het negatieve beeld. Wanneer de negatieve goed droog is maak je een contactafdruk op een nieuw fotopapier. Leg het negatief met het beeld naar beneden op een fotopapier met de lichtgevoelige kant naar boven. Hou beide papieren vlak op elkaar met een glasplaat en laat hier licht van de vergroter doorschijnen. (f8, 10 sec, vergroter niet te hoog is een goed beginpunt) Nogmaals ontwikkelen en klaar!

Wie geen donkere kamer heeft maar toch de magie van een camera obscura wil beleven, kan aan de achterzijde van de camera (waar je het fotopapier zou plakken) een nieuwe grotere rechthoek uitsnijden en hierover een vloeitje kalkpapier bevestigen. Op deze manier krijg je het omgekeerd beeld toch te zien. Misschien iets om eens met je kinderen te proberen?