moord op de fotograaf
Kom dat zien! ‘The Photographic I: Other Pictures’ in het SMAK te Gent. 4 sterren in De Standaard en kosten noch moeite gespaard om uit te pakken met een indrukwekkende lijst van deelnemende fotografen. Het museum voor actuele kunst zet deze herfst alles in om eenieder van ons tot een bezoek te verleiden met publiekstrekker Gerhard Richter en een blockbuster tentoonstelling over het fotografische.
Wat is dat nu ‘the photographic’? Wel, dat wordt moeilijk duidelijk in de zalen van deze conceptuele kunsttempel. De selectie geëxposeerde foto’s treft weinig schuld: de beelden van oude bekenden als Tina Barney met haar statische / snapshot portretten van de aristocratie lezen onmiddellijk als een contradictie of Malick Sidibé die de pose tot een bijna tastbaar gegeven kneedt zijn zo helder als pompwater. Toch slagen de foto’s er op zich niet in de vinger te leggen op wat er met het fotografische wordt bedoeld. De verklarende zaalteksten zijn fraai en filosofisch geschreven maar laten de doorsnee bezoeker (mij in ieder geval) in het ongewisse. De auteur in De Standaard had het over die zogenaamde ‘ivoren toren’ van de conceptuele kunst maar ziet de verlossing ervan eveneens in het tentoongestelde werk. Is dit tegenstrijdig? Toegankelijke hedendaagse fotografie gevangen gezet onder een onbegrijpelijke stolp.
Gelukkig spit het prentenkabinet deze zaak voor jullie uit en er was inderdaad wat graafwerk nodig. De inleidende tekst in de catalogus van curatoren Martin Germann en Philippe Van Cauteren brachten weinig verlichting. Beide heren hebben het over de actuele context van het medium maar zeker niet over de techniek of de camera en besluiten om de periode tussen 1960 en 2000 aan te wenden om het vooral over de beeldcultuur van vandaag te hebben. Akkoord, misschien, maar dan hebben we het nog steeds niet over the photographic. Het is wachten op de auteursbijdrage van Steven Humblet (fotografieliefhebber?, doordenker, leerling van wijlen Dirk Lauwaert, antropoloog en allesweter) die op de laatste pagina’s van de publicatie prijkt om eindelijk een concreet idee te krijgen van wat het medium fotografie zo specifiek maakt.
Volgens Humblet laat de foto alles zien zonder een onderscheid te maken tussen hoofd en bijzaak of een bepaalde orde te bewerkstelligen. Het fotografische beeld laat te veel zien. De fotograaf en de kijker kunnen niet verantwoordelijk gehouden worden voor het ‘teveel’ want deze actoren proberen net een boodschap te sturen of te ontvangen. De wisselwerking tussen de werkelijkheid en het technische apparaat (de camera) opereren volgens dezelfde wetten van de natuurkunde en vervaardigen samen een beeld naar eigen mogelijkheden. Daarin is het fotografische terug te vinden: de relatie tussen de camera en het registreren, zonder intentie of mening, van wat zich voor het toestel moge bevinden. De fotograaf kan het beeld proberen te sturen maar op het moment van het afdrukken heft hij de controle op en is het de camera die beslist. De photographic is het toevallige detail, de pose of beweging, de blik, de geste, het (chemische) effect of onverwachte interventie dat het ‘kijken naar’ verheft tot een beeld en de verbeelding vastgrijpt. Het is tussenkomst van de camera dat het kunstwerk fotografisch maakt en de fotograaf, ongeacht zijn kunnen, buiten spel zet.
Stof om over na te denken tijdens het bewonderen van de werken aan de muren van het SMAK. In de fotogalerij van dit artikel alvast mijn persoonlijke favorieten.
Veel plezier in Gent!
foto1: Malick Sidibé Regardez-moi! 1962 ©Malick Sidibé Courtesy the artist and Gallery Fifty One (http://smak.be/nl/tentoonstelling/10968)
foto2: Tina Barney The Trustee & The Curator, 1992 (http://www.tinabarney.com/#/theaterofmanners/)
foto3: Zoe Leonard (http://smak.be/nl/tentoonstelling/10968)
foto4: Jean-Luc Mylayne N°524,Février-Mars-Avril, 2007 2007 © Jean-Luc Mylayne Courtesy Sprüth Magers and Gladstone Gallery (http://smak.be/nl/tentoonstelling/10968)
foto5: Patrick Faigenbaum Lys-Chantilly 1989 Courtesy the artist and Galerie Nathalie Obadia, Paris / Bruxelles (http://smak.be/nl/tentoonstelling/10968)
foto6&7: Jochen Lempert (http://henrijacobsjournaldrawings.blogspot.be)
