sodakristallen & oregano

Ben je snel uitgekeken op de blauwe kleur van de cyanotypie? Het bleken en tonen van de print brengen alternatieve kleurschakeringen en een divers contrast. Met een aantal producten die in iedere keuken terug te vinden zijn, kan je de cyanotypie bewerken tot ongeziene variaties. Verder is de enige vereiste een hap uit je tijdsbestek en een engelengeduld.

Doorgaans wordt aangeraden om de cyanotypie eerst te bleken zodat het ijzer deels afbreekt en de afbeelding vatbaar wordt voor de kleur van de gekozen toner. In het voorbeeld hieronder ben ik meteen overgegaan tot het kleuren en zoals je kan zien is vooraf bleken niet altijd noodzakelijk. Net zoals bij de cyanotypie zelf is het bijna onmogelijk om tweemaal exact hetzelfde resultaat te verkrijgen doordat er verschillen ontstaat in de emulsie, de dikte van de laag, het papier, de tijd, etc. Wil je toch meerdere gelijke afdrukken, maak dan voldoende product aan om alle afbeeldingen gelijktijdig en gelijkmatig te behandelen.

Zo ga je te werk:

1. het bleekbad

Giet (afhankelijk van hoeveel product je wil aanmaken) x liter water in een ontwikkelbad (of een ander reservoir) en voeg per liter een kleine eetlepel sodakristallen toe. Sodakristal of natriumcarbonaat is in elke supermarkt voor weinig geld verkrijgbaar en kan ook nog voor andere doeleinden, zoals schoonmaken, ingezet worden. Toch oppassen: natriumcarbonaat en natriumbicarbonaat of baking soda zijn niet hetzelfde. Wacht na het toevoegen tot de kristallen volledig zijn opgelost in het bad en het water er terug helder uitziet.

Eens het bad gebruiksklaar is, neem je een gedroogde (24u) cyanotypie ter hande, dompel je het papier eerst onder in water om het reeds vochtig te maken en laat je vervolgens de afbeelding met de voorzijde naar beneden in het bleekbad glijden. Gaat het bleken te hard dan is het verstandig om het product te verdunnen zodat de vezels van het papier niet worden weggevreten.

Nu is het afwachten tot het gewenste resultaat bereikt is. Dit effect is instant bij een sterke concentratie of neemt een half uur of langer in beslag bij een zwakke mix. Haal je afdruk net iets te vroeg uit het bad (het bleken gaat nog even door), spoel met water en hang de gebleekte cyanotypie ten slotte te drogen aan de waslijn.

2. de toner

Een afbeelding tonen kan met verschillende materialen die elk een gradatie van blauw, bruin, zwart, geel of paars bereiken. Oregano is mijn persoonlijke favoriet omwille van de diepe zwarten in combinatie met een mooie bruine tonaliteit. Je kan ook kiezen voor thee, koffie, wijn, citroen, uienschillen, wortel,...of eender wat je fantasie kan bekoren.

Om de toner te maken die ik gebruik in het voorbeeld, kook je de inhoud van een potje gedroogde oregano in 1.5l water gedurende 20 minuten. Om een zuivere vloeistof te bekomen, raad ik aan om het mengsel minstens 2 keer te filteren door een koffiefilter of theedoek alvorens te gebruiken. Een warme toner zou sneller werken dan een koude maar ook meer plekken geven. Voor een egale toning is het dus beter om zich te bedienen van een koude traag werkende vloeistof zoals het oreganomengsel uit dit proefstuk.

Eens de toner afgekoeld is, giet je alles over in een ontwikkel bad en kan je van start gaan. Bevochtig een droge, al dan niet gebleekte, cyanotypie in een waterbad of onder de kraan en laat deze aansluitend met de afbeelding naar beneden in de toner slippen. Opgelet voor luchtbellen want deze voorkomen de kleuropname van de vloeistof door het papier. Deze cyanotypie bleef bij het eerste gebruik van de toner drie uur weken, bij een tweede gebruik, bijna 24 uur. Je kan de toner bewaren maar ik kreeg al snel te maken met schimmel in de afgesloten plastic fles. Door nogmaals te filteren bleef de toner weliswaar bruikbaar.

Het is perfect mogelijk je afbeelding te controleren tot je de juiste tonaliteit hebt bereikt. Ook hier spoel je de afdruk gedurende een twintigtal minuten in water alvorens te laten drogen.

Heb je de smaak te pakken, experimenteer dan naar hartelust verder met verscheidene toners of het samenspel tussen bleken en tonen.