kaputt
Vandaag maakt Het Prentenkabinet een uitstapje naar het Atelier 34zero Muzeum in Jette. De gebruikelijke focus op fotografie maakt plaats voor een uitzonderlijk kunstwerk van Maurizio Cattelan uit de lopende tentoonstelling ‘Het paard in de hedendaagse kunst’. De expo toont een aantal originele werken in de zalen en zes reproducties van 20m2 op spandoek in het park van het museum. Elk kunstwerk plaatst het paard (al dan niet letterlijk) op een piëdestal en belicht de vele connotaties verbonden aan het dier.
Het paard is het nobel dier bij uitstek. Enerzijds is er uiteraard het idee van de prins op het witte paard, de heldhaftige ruiter of de amazone. Verder illustreren talloze monumenten hoe het paard steevast naar de overwinning leidt (de triomfboog in het Jubelpark, de Brandenburger Tor in Berlijn of de Trevi-fontein van Bernini in Rome). In de kunstgeschiedenis vertolkt het paard een glamoureuze rol op het slagveld of in de verbeelding van aardig wat mythes en legendes. In tijden van oorlog werd een gesneuveld paard als propaganda gebruikt tegen de vijand. Velen onders ons zien paardenvlees ook liever niet op het bord belanden. Anderzijds is er het trekpaard: het paard dat arbeid op het land verricht of de mens gedurende eeuwen van a naar b brengt. We kennen ook het romantisch beeld uit de vorige eeuw van de boer met het paard dat een terugkeer naar het platteland symboliseert. Kortom, de geschiedenis is gespekt met representaties van het paard maar niet één beeld heeft mij zo kunnen treffen de laatste jaren als het werk ‘Kaputt’ (2013) van Maurizio Cattelan.
Een korte introductie door Clémentine Davin (kunsthistoricus in het Atelier 34zero Muzeum):
De installatie ‘Kaputt’ uit 2013 maakt Maurizio Cattelan voor zijn solotentoonstelling in de Fondation Beyeler. Dit werk brengt vijf identieke eerder gemaakte werken samen die tot dan werden bewaard in verschillende privécollecties. Er zijn vijf opgezette paarden te zien met de rug naar het publiek. De dieren lijken onthoofd, alsof ze door de muur gevangen worden gehouden. Met de titel ‘Kaputt’ verwijst deze mise-en-scène van Cattelan naar de gelijknamige autobiografische roman van de Duits-Italiaanse schrijver Curzio Malaparte. In het boek beschrijft Malaparte zijn ervaring als oorlogscorrespondent aan het oostfront tijdens de Tweede Wereldoorlog. Specifiek refereert het kunstwerk naar een passage over een kudde paarden die om aan een bosbrand te ontsnappen vast komen te zitten in het ijs.
« De derde dag, een enorme brand vlamt door het bos van Raikkola. Omsingeld door een ring van vuur schreeuwen mannen, paarden, bomen het uit. (…) Gek van angst werpen de paarden van het Sovjetleger – bijna 1000 in aantal – zich in de vuuroven, breken zij door de vlammen en de aanval van machinegeweren. Velen kwamen om in het vuur maar een groot deel bereikt de oever van het meer en duikt het water in. (…) De paarden dichtst bij de rand van het meer voelen in de rug de vlammen likken en proberen, tussen de tanden en hoeven, een weg te vinden door op en over elkaar te klimmen. In het heetst van de strijd worden zij overvallen door de vorst. (…) De volgende dag wanneer de eerste patrouilles (…) bij het meer aankomen, krijgen zij een vreselijk en schitterend spektakel te zien. Het meer zag eruit als een immense witte marmeren plaat waaruit honderden en honderden paardenkoppen steken.”— Curzio Malaparte, Kaputt, 1943 [Éditions Denoël)
Een tragedie waar Shakespeare en de gebroeders Dardenne van zouden staan kijken.
Bij de eerste aanblik is het werk ‘Kaputt’ van Cattelan eerder humoristisch, alsof de paarden door de muur zijn gesprongen en het publiek enkel een zicht krijgt op de achterwerken. Eens men het verhaal bij het werk kent, slaat de betekenis helemaal om. Het noodlot van de paarden grijpt de lezer bij de keel. Plots komt het publiek mede onder het ijs te liggen en kijken we van onderuit naar de doodgevroren paarden. Het lachen vergaat ons en maakt plaats voor oprechte ontroering.
Nog tot 27 januari 2019 in het Atelier 34zero Muzeum, De Rivierendreef 334 te Jette. Met onder andere werk van Pietertje van Splunter, Pieter De Clercq en Max Streicher.
